Những pha phạm lỗi gây tranh cãi chung kết Euro 2024 là các khoảnh khắc mà quyết định của trọng tài và VAR đã được đem ra mổ xẻ khắp mạng xã hội, bàn tròn bình luận và phòng họp chuyên môn. Trận đấu đã kết thúc, nhưng với nhiều CĐV và một số chuyên gia, điều đáng nói không chỉ là kết quả mà còn là những quyết định của tổ điều khiển trận đấu trong hiệp một.
Những tình huống gây tranh cãi chính
Trong số các khoảnh khắc bị soi kỹ, nổi bật nhất là hai tình huống: một pha va chạm giữa Declan Rice và Aymeric Laporte trong vòng cấm, và một pha vào bóng của Dani Olmo đối với Declan Rice mà nhiều người cho rằng đáng bị xử lý nghiêm hơn mức thẻ vàng. Cả hai đều xảy ra trong hiệp một và nhanh chóng trở thành chủ đề tranh luận sau trận.
- Pha Rice — Laporte: Phút khoảng 34, trong một tình huống phạt góc của Tây Ban Nha, Laporte phản ứng mạnh mẽ sau khi bị Rice giữ và kéo trong vòng cấm. Laporte giơ tay, yêu cầu trọng tài xử lý — nhưng trọng tài Francois Letexier không thổi phạt và VAR cũng không can thiệp. Nhiều bình luận trên báo chí và mạng xã hội cho rằng đây là tình huống có thể dẫn tới một quả 11m nếu được xem xét nghiêm túc.
- Pha Olmo — Rice: Trước đó, Dani Olmo thực hiện một pha truy cản với mũi giày/đinh tiếp xúc vào vùng hông/đùi của Declan Rice. Trọng tài rút ra thẻ vàng và cho rằng tình huống đủ mức cảnh cáo. Tuy nhiên, phần đông CĐV Anh và một số cựu cầu thủ/pundit cho rằng pha này có yếu tố “studs-up” và đủ nghiêm trọng để xem xét thẻ đỏ, bởi nó có thể dẫn tới chấn thương nặng.
Bên cạnh đó còn những khoảnh khắc nhỏ khác — như các pha câu giờ, tranh cãi về vài tình huống thổi phạt gần cuối trận hay hành vi khiêu khích (ví dụ Dani Carvajal có cử chỉ “giả vờ khóc” nhằm nhắm vào Bukayo Saka sau một pha phạm lỗi nhỏ), tất cả làm tăng sự tranh cãi chung quanh công tác điều khiển.
Phân tích luật: Tại sao trọng tài và VAR xử lý như vậy?
Muốn hiểu lý do vì sao một pha bị thổi penalty hay không, hoặc quyết định rút thẻ đỏ hay chỉ là thẻ vàng, cần trở lại Luật 12 và hướng dẫn áp dụng của IFAB cùng các nguyên tắc VAR hiện hành.
Về nội dung kéo giữ trong vòng cấm (như Rice — Laporte): trọng tài xem xét 2 yếu tố chính — liệu hành vi có khiến đối phương mất lợi thế rõ rệt hay không và liệu hành vi đó có mang tính cố ý hay không. Ngoài ra, VAR can thiệp khi có “clear and obvious error” (lỗi rõ ràng và nghiêm trọng) trong quyết định của trọng tài.
Ở tình huống trên, tổ VAR có thể đã đánh giá rằng pha va chạm chưa đạt ngưỡng “clear and obvious” để lật ngược quyết định trên sân. Quy tắc và hướng dẫn hiện hành khiến nhiều tình huống nằm ở vùng “xám” và phụ thuộc nhiều vào góc quay camera, tốc độ phân tích và tiêu chí đánh giá của tổ VAR.
Về pha “studs-up” của Olmo: IFAB quy định rằng một pha vào bóng dùng lực quá mức hoặc nguy hiểm cho đối phương có thể bị coi là “serious foul play” và bị thẻ đỏ. Tuy nhiên, khi cầu thủ thắng bóng đầu tiên hoặc pha bóng có yếu tố “trượt ngang, va chạm không nhằm triệt hạ”, trọng tài có thể chỉ cảnh cáo nếu đánh giá là “reckless” (thiếu thận trọng) thay vì “using excessive force”.
Do đó, trong thời khắc trọng tài nhìn thấy pha bóng trực tiếp, ông Letexier cho rằng mức độ đủ một thẻ vàng — một quyết định mà rất nhiều người xem cho là bảo tồn tính chủ quan trong phán đoán. Tất cả điều này cho thấy sự khác biệt lớn giữa lý thuyết luật và áp dụng trên sân.
Dư luận và tiếng nói chuyên môn sau trận
Phản ứng công chúng là ngay lập tức: Người hâm mộ Anh bức xúc vì nghi ngờ “bị oan” ở các tình huống vòng cấm, trong khi CĐV Tây Ban Nha cho rằng đội nhà thắng xứng đáng nhờ kiểm soát bóng và các khoảnh khắc tấn công xuất sắc.
Giới chuyên môn cũng chia rẽ: một số cựu trọng tài giải thích quyết định dựa trên nguyên tắc VAR, số khác chỉ trích vì thiếu minh bạch khi VAR không công khai giải thích. Một số tờ báo lớn và các bình luận viên quốc tế đã đề cập tới “ác mộng VAR” — tức là công nghệ giúp giảm sai sót nhưng đồng thời tạo ra những tranh luận mới khi tiêu chí áp dụng không đồng nhất.
Bài học cho tương lai: Minh bạch và chuẩn hóa
Các pha phạm lỗi gây tranh cãi chung kết Euro 2024 đặt ra những yêu cầu cấp thiết cho bóng đá hiện đại:
- Minh bạch VAR: Người xem và các đội tuyển cần biết rõ tiêu chí cụ thể khiến VAR can thiệp hoặc không can thiệp. Công bố ngắn gọn lý do (giống như một số giải đã thử nghiệm) sẽ giảm bớt phán xét mang tính cảm xúc.
- Chuẩn hóa cách xử lý pha “studs-up”: Những pha có thể gây chấn thương nặng cần được xử lý nghiêm ngay tại sân, thậm chí trong phòng VAR nên có chuyên gia y tế/giám sát an toàn để tư vấn.
- Đào tạo trọng tài cho các trận “đinh”: Khi áp lực là cực đại, yếu tố tâm lý có thể ảnh hưởng tới quyết định; đào tạo về giao tiếp với VAR, quản lý cảm xúc ở 90 phút quan trọng là cần thiết.
Thống kê cho thấy gần như mọi trận chung kết vĩ đại đều có khoảnh khắc bàn thắng Euro tranh luận — và pha phạm lỗi gây tranh cãi chung kết Euro 2024 đã thêm một chương mới vào cuốn sách về VAR, luật và cảm xúc người hâm mộ.
Điều quan trọng là bóng đá không chỉ sửa lỗi bằng công nghệ mà còn phải sáng tạo trong cách minh bạch và chuẩn hóa quyết định, để những đêm đăng quang sau này ít bị phủ bóng bởi những câu hỏi “nếu như…”. Trận Berlin sẽ được nhớ vì bàn thắng muộn và vinh quang của Tây Ban Nha — nhưng cũng sẽ là lời nhắc: Công tác trọng tài vẫn cần cải thiện để giữ uy tín một giải đấu lớn như bóng đá Euro.